تامین مواد غذایی مورد نیاز مورد نیاز مردم به خصوص در کشورهای جهان سوم به یکی از مهمترین مسائل آن کشورها تبدیل شده است . با توجه به افزایش روز افزون جمعیت جهان و نیز افزایش سطح بهداشت و کاهش مرگ ومیر و نیاز روز افزون آدمی به مواد غذایی سبب شده است تا بشر به دنبال منابع غذایی دیگر و جدید باشد که یکی از این منابع گوشت طیور می باشد .

از مهمترین مسائلی که سبب رشد چشمگیر صنعت پرورش طیور گشته است ارزش غذایی بالای گوشت طیور ، کم بودن افت پس از کشتار ، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور ، قابلیت هضم وجذب بالا ، سرعت رشد سریع ، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه می باشند .

مرغ از جمله پرنده هایی است که توجه بسیار از فعالان صاحب نظر در زمینه جوجه کشی و همچنین پرورش دهنده ها را به خود جلب کرده است . این پرنده به دلیل سودآوری بالا حاصل از فروش تخم و گوشت و حتی جوجه باعث در میان محبوبیت خاصی را نظر پرورش دهنده و حتی مصرف کننده خلق کرده است .

نسبت ضایعات در گوشت مرغ در مقایسه با سایر دام ها کمتر است ، به طوری که در گوشت گوسفند ضایعات حدود 50 % و در مرغ حدود 25 % است .
  گوشت مرغ از نظر هضم و جذب بعد از گوشت ماهی بهتر از سایر پروتئین ها است .

  پرورش مرغ به آسانی امکان پذیر است و در محیط محدود تعداد زیادی را می توان پرورش داد.
   سرعت رشد مرغ نسبت به سایر دام ها بیشتر است به طوری که یک جوجه به وزن حدود 50 گرم بعد از 6 تا 8 هفته به حدود 40 برابر وزن خود خواهد رسید .

  ضریب تبدیل جیره غذائی به گوشت در مرغ نسبت به سایر دام ها بالا بوده به طوری که در مرغ های اصلاح شده این ضریب 2 تا 2/2 و در گوساله و گاو بین 6 تا 9 % متغیر است . 

امروزه به‌دلیل اجرای برنامه‌های اصلاح نژادی و افزایش سرعت رشد، جوجه های گوشتی زمانی حداکثر پتانسیل ژنتیکی خود را نشان می دهند که تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را بطور کامل و منظم دریافت کنند. برای حفظ عملکرد بهینه طیور تعادل صحیح میان مواد مغذی در جیره بایستی حفظ شود اما علاوه بر این، میزان مصرف خوراک مهمترین عاملی است که سرعت رشد و راندمان مصرف مواد غذایی را تعیین می کند، میزان مصرف خوراک در جوجه های گوشتی همبستگی بسیار نزدیکی با نرخ رشد بدن دارد  و یکی از فاکتورهای مهم در تعیین کارآیی تغذیه محسوب می شود، مصرف خوراک تحت‌تاثیر اثرات متقابل پیچیده بین عواملی است که با فیزیولوژی پرنده، سیستم عصبی، عوامل محیطی و احتیاجات غذایی مورد نیاز جهت رشد و نگهداری و مقاومت در برابر بیماری ها ارتباط دارد

یکی از ضروریات اصلی رشد، حفظ سلامتی و کیفیت عمومی زیست و تامین فضای کافی برای هر پرنده می‌باشد.
میزان فضای در نظر گرفته شده بستگی به مجموعه‌ای از فاکتورها نظیر:
• وزن طیور در هنگام کشتار، نوع سالن (باز و بسته)، شرایط آب و هوایی منطقه و فصل دارد. بدین جهت برای محاسبه ظرفیت جوجه‌ریزی بایستی به طور دقیق از ابعاد داخلی سالن‌ها مطلع باشیم.
• در تابستان و بخصوص در واحدهایی که امکان بروز مشکلات وجود دارد بایستی تراکم جوجه‌ریزی را کم نموده و در سالن هایی که از تهویه مناسبی برخوردار نمی‌باشند بایستی دقت بیشتری نمود و تراکم جوجه‌ریزی در آنها را نیز کاهش داد.
کنترل رطوبت
رطوبت نسبی سالن باید 70ـ50 درصد باشد، رطوبت سالن باعث حفظ کیفیت بستر شده و از خشک شدن زیاد بستر و ایجاد گردوغبار جلوگیری می‌نماید. رطوبت بالاتر را باید با افزایش تهویه کاهش داد.
افزایش آبخوری برای جوجه یکروزه
برای جوجه یکروزه به ازاء هر 1000 قطعه جوجه 6 آبخوری کوچک کله قندی و یا سینی در نظر بگیرید. این آبخوری‌ها هیچ گاه نباید خالی باشند و مرتباً باید تمیز و مجدداً با آب تمیز و تازه پر شوند.
بسیار مهم است که روز اول ورود جوجه‌ها به سالن آب در آبخوریها به‌میزان کافی وجود داشته باشد تا جوجه‌ها براحتی بتوانند به‌آب دسترسی پیدا کنند. سطح آب در آبخوریها با بزرگ شدن جوجه‌ها بایستی کاهش یابد تا از ریخت و پاش آب بوسیله جوجه‌ها جلوگیری شود.
مدیریت دانخوری ها
طول دانخوری زنجیری برای هر پرنده حداقل 5/2 سانتیمتر و تعداد دانخوری بشقابی برای 1000 قطعه 20-18 عدد منظور شود.
حداقل یک ردیف دانخوری بشقابی برای هر 5 متر عرض سالن لازم است. در دوران پرورش دانخوریها باید بطرف بالا کشیده شوند، بطوری که لبه دانخوری همسطح پشت طیور باشد.

مدیریت بستر
بستر ممکن است از پوشال چوب، خرده کاغذ یا کاه خرد شده باشد. از مصرف تراشه چوب سفت که دارای تانن زیادی است و همچنین تراشه چوب‌ریز و خاک اره‌ای که اگر بوسیله جوجه خورده شود باعث سوراخ شدن چینه دان و سنگدال می‌شود خودداری کنید.
به‌منظور پیشگیری از بروز بیماری آسپرویلوز، از مصرف بستر پوسیده و کپک زده خودداری نمائید بهترین بستر، تراشه چوب سفید با کیفیت خوب است.
کاه در صورتی که به‌صورت صحیح عمل‌آوری و نگهداری شده باشد می‌تواند بستر مناسبی باشد.
مدیریت نوردهی وروشنایی
غالباً در پرورش مرغ گوشتی از برنامه نوردهی دائمی استفاده می‌شود، ولی در هر روز باید ساعاتی را نیز به تاریکی اختصاص داد. خاموشی در ساعاتی از روز باعث عادت کردن طیور به تاریکی شده و از وحشت آنها در موقع قطع برق و نتیجتاً تجمع و خفگی طیور پیشگیری می‌نماید. در هنگام طراحی سیستم روشنائی، یک ردیف لامپ در بالای محدوده مادرهای مصنوعی باید در نظر گرفته شود تا طیور بطرف منبع حرارتی، آب و دان هدایت شوند
مدیریت تهویه و هوادهی
هر اندازه توان رشد پرنده افزایش یابد نیاز به تامین اکسیژن و دفع حرارت بدن نیز افزوده می‌گردد. بنابراین نیاز به تهویه در آشیانه‌های امروزی به مراتب بیش از سابق است.
علاوه بر تامین هوای مورد مصرف مستقیم پرنده، حفظ کیفیت هوای سالن‌ها نیز ضروری است. لذا سیستم تهویه سالن مرتباً بایستی بازنگری گردیده در صورت لزوم اصلاح شود.
کنترل درجه حرارت بدن
دانستن عوامل اصلی تنظیم کننده دمای بدن پرنده که بستگی به تهویه و درجه حرارت محیط دارد مفید است. پرنده قادر است آرایش پرهای محافظ بدن خود را براساس دمای بدن تغییر دهد. در هوای سرد پرها بصورت عمود بر بدن قرار می‌گیرند و هوای ساکن محبوس در بین آنها بصورت لایه‌ای عایق کننده عمل می‌نماید و برعکس با افزایش درجه حرارت، پرها روی سطح بصورت خوابیده آرایش می‌یابد و اجازه می‌دهد حرارت تولید شده در بدن به آسانی به خارج دفع شود. سپس پرنده تلاش می‌نماید با تنفس دهانی و تبخیر آب داخل دهان، خود را خنک کند.              

تشخیص بیماری در مرغ ها به سادگی امکان پذیر نیست اما نگران نباشید علائمی وجود دارد که به ارزیابی و تشخیص مرغ بیمار کمک میکند.
پس اجازه دهید برای شروع ابتدا بررسی کنیم که یک مرغ سالم چگونه باید رفتار کند و چه خصوصیاتی می بایست داشته باشد.

خصوصیات رفتاری

یک مرغ سالم دائم در حال فعالیت و جنب و جوش است
نسبت به رفتار دیگر مرغ ها آگاه است
یک مرغ سالم زمین را نوک میزند لکه ها را میخراشد و دیگر مرغ ها را از طعمه ایکه پیدا کرده فراری می دهد
اول صبح هنگامی که در مرغدانی را باز میکنید، مرغ ها باید با اشتیاق و پر انرژی ار آن خارج شوند تا روز جدید خود را آغاز کنند.
یک مرغ سالم هنگام اضافه کردن دانه به بشقابش خوشحال میشود و اقدام به خوردن میکند.
با توجه به آنچه گفتیم، مرغی که از لانه خود خارج نشود و یا از آن بدتر خود را در گوشه کنار های تاریک پنهان کند سریعا باید مورد چکاپ قرار گیرد.

خصوصیات ظاهری

وقتی به یک مرغ سالم نگاه میکنید پرها صاف و براق و در جای خود قرار دارند. تاج باید پر رنگ و براق بوده و چشم ها باید روشن و شفاف باشند.

اصوات مرغ ها

مرغ ها دائما در حال مکالمه با همدیگر هستند. اگر زمان زیادی را با مرغ ها بگذرانید متوجه اصوات به خصوصی خواهید شد که بسیار تکرار میشوند.

تنفس

از دیگر صداهای نگران کننده صدای تنفس خس خس دار و یا سرفه در مرغ ها است که نشان از بیماری مرغ بوده و سریعا باید بررسی شود.

مدفوع مرغ

برخی معتقدند این کار کمی دشوار است اما چک کردن مدفوع مرغ ها ضروریست. مرغ ها دو نوع مدفوع دارند که در طول روز دفع میکنند. نوع اول آن را معمولا هنگام صبح مشاهده میکنید که معمولا سفت تر و با نمک ادراری پوشیده شده.
نوع دوم مدفوع که کم تر مشاهده میشود معمولا کمی نرم تر بوده و رنگ آن قهوه ای یا سبز است.
هر دو نوع این مدفوعات بوی زیادی ندارند.
در صورت استشمام بوی بد زیاد و یا هر نوع تغییر از حالت نرمال باید مرغ مورد نظر را شناسایی و از بقیه مرغ ها جدا کنید.
به خاطر داشته باشید برخی از سبزیجات نظیر چغندرممکن است موقتا رنگ مدفوع را تغییر داده که این نشان از بیماری نخواد بود.

اشتها مرغ

مرغ هایی که در شرایط سلامتی خوبی به سر نمی برند کم اشتها می شوند. در برخی اوقات کاملا از خوردن دست میکشند. پس خوب است که هنگام غذا خردن گله مرغ خود را مورد بررسی قرار دهید.
اگر مرغی برای خوردن دانه جلو نیامد و یا زمین را برای جست و جو کرم و حشرات کنکاش نکرد قطعا ایرادی وجود خواهد داشت.
آنچه در ادامه اتفاق خواهد افتاد کاهش وزن است که خود یکی دیگر از علائم بیماریست. جوجه های جوان به طور مداوم در حال رشد و بلوغ هستند. مرغ جوانی که به اندازه کافی غذا نمی خورد ، مانند سایرین وزن پیدا نمی کند.
جوجه ها اغلب در 6 ماه اول شروع به وزن گرفتن میکنند حتی پس از تخم گذاری نیز همچنان اضافه شدن وزن ادامه دارد. مرغ و خروس های سن بالا تر باید بتوانند وزن خود را حفظ کنند. مرغ مسنی که دچار لاغری باشد بی شک دچار نوعی بیماری پنهان است.

تخم گذاری

عوامل زیادی می توانند در تخم گذاری تأثیر بگذارند ، از جمله سن، آب و هوا ، محیط استرس زا و قرار دادن باکس و جعبه های آشیانه.
اگر به طور دائم روزانه یک تخم مرغ از مرغ خود دریافت میکردید و اون برای مدتی عمل تخم گذاری را متوقف کند باید برایتان جای سوال باشد که چرا ؟
همچنین کیفیت پوسته تخم مرغ نیز میتواند سر نخ های خوبی به شما بدهد. پوسته های نازک و ضعیف می تواند در اثر تغذیه ناکافی یا جذب نامناسب مواد معدنی تشکیل شوند.

دانستن این که چه چیزی برای تغذیه مرغ ها مناسب است به شما کمک می کند تا از بروز هرگونه بیماری به دلیل تغذیه ناکافی جلوگیری کنید.

عامل های بیماری مرغ

عامل های بیماری مرغ میتواند ناشی از موارد گوناگونی باشد از جمله : ویروس ها، باکتری ها، کپک ها، قارچ ها و انگل ها. اغلب اگر یکی از این موارد رخ دهد، بیش از یک مرغ را درگیر خواهد کرد.
برخی مواقع علائم بیماری خفیف است و منجر به بروز بیماری برای یک الی دو روز می شود و کم اشتهایی را به دنبال دارد اما در موارد دیگر بیماری های مرغ مانند آنفولانزای مرغی کل مرغ ها را تنها طی چند روز از بین می برد.

از مهم ترین اقدامات اولیه این است که مرغ بیمار را از دسته جدا کرده تا از شیوع بیماری واگیردار احتمالی جلوگیری کنید.

استفاده از هرنوع دارو چه بعنوان مکمل، چه بعنوان درمان تابع شرایطی ازجمله علمی بودن آن، محدودیت استفاده، مجاز بودن داروها و نیزنظارت برمصرف است که باید مد نظر قرار بگیرد.

-